Wczasy nad morzem

Okolice Żukowa

12 czerwiec 2012r.

Pruszcz Gd. — Żukowo Zach. (30 km) — Kartuzy (42 km) — Sierakowice (67 km) — Lębork (102 km) Jest to jedna z najpiękniejszych tras na Wybrzeżu Gdańskim, zwłaszcza od przyst. Straszyn-Prędzieszyn do Str. Piły. Pociąg na tym odcinku biegnie przez cały czas malowniczą doliną rz. Raduni, utworzoną przez werznięcie się bystro płynącej rzeki między malownicze do 150 m npm. wysokie wzniesienia morenowe. Rzeka wije się u podnóża zalesionych, miejscami urwistych zboczy lub spiętrzona zaporami rozlewa się w podłużne, niezwykle piękne jeziorka o urozmaiconej linii brzegowej. Niegdyś nad Radunią pracowały kuźnice, młyny, papiernie. Kilka z nich odpowiednio unowocześnionych zobaczyć można w czasie podróży na tym odcinku. Miejscowości leżące przy linii kolejowej służą od dawna jako miejsce niedzielnego wypoczynku mieszkańców Gdańska, m. in. nad jeziorem w Go-szynie znajduje się duży ośrodek wczasowy Stoczni Gdańskiej. Miejscowość Kolbudy jest punktem wyjścia wycieczek pieszych po okolicy. 30 km st. kol. Żukowo Zach., skrzyżowanie z linią kol. Gdynia — Bydgoszcz. W pobliżu Żukowo, duża wieś przemysłowo--rolnicza, położona nad Radunią. We wsi węzeł dróg kołowych. Połączenia PKS z Gdańskiem, Gdynią, Kartuzami, Bytowem i Kościerzyną. Najstarsze ślady osadnictwa z terenu Żukowa pochodzą z okresu kultury pomorskiej (700—400 lat p.n.e.). Pierwsza źródłowa wiadomość o osadzie znajduje się w dokumencie z 1209 r. W pobliżu, w nie istniejącej obecnie wsi Stołpie nad rzeczką Stołpą, dziś Supiną, miała się znajdować kolebka znanego rodu książąt wschodniopomorskich. W owej Stołpie osadzić miał ok. 1210 r. książę Mszczuj I przybyłe ze Strzelna norbertanki, które siedzibę swoją przeniosły do Żukowa. Wkrótce majątek klasztorny uzyskany z darowizn rozrósł się do kilkunastu wsi, paru jezior i dużych obszarów leśnych. W czasie wojen klasztor padał ofiarą grabieży ze strony nieprzyjacielskich, oddziałów wojskowych. W czasach pokoju norbertanki utrzymywały żeńską szkołę dla szlachcianek i córek patrycjuszów gdańskich. Żukowski klasztor słynął od wieków z wyrobu pięknych haftów. Wiele z nich zachowało się do dziś w skarbcu kościelnym. Po kasacie klasztoru dokonanej przez Prusaków w 1834 r. dobra zostały skonfiskowane, a większość budynków klasztornych rozebrana na materiał. Z przyklasztornej osady rozwinęła się wieś, początkowo w dolinie Raduni, ostatnio na wyso-czyźnie, głównie przy drodze do Gdyni. Oswobodzone w 1945 r. po zaciętych walkach w tej okolicy Żukowo uzyskało nowe możliwości rozwoju. Uruchomiono tu kilka zakładów przemysłowych, m. in. tartak mleczarnię, zakład utylizacyjny, młyny, POM itp., otworzono liceum pedagogiczne, 11-letnią szkołę ogólnokształcącą mieszczą się one w okazałym gmachu zbudowanym po wojnie. We wsi czynne jest kino wiejskie, biblioteka, świetlica. Dwie mieszkanki Żukowa, siostry Ptach, znane artystki ludowe wyrabiają piękne hafty kaszubskie. Najstarszym obiektem budownictwa jest poklasztorny kościół parafialny z XIII—XIV w. Sklepienia, chór zakonnic, hełm wieży i sygnaturka oraz pd. dobudówka do kościoła pochodzą z XVII w. Do najcenniejszych zabytków plastyki i rzemiosła artystycznego należą: renesansowy ołtarz główny z 1 poł. XVII w., gotycki tryptyk z bogatą rzeźbą figuralną i malowidłami z ok. 1500 r., tryptyk Mściwoja z 1515 r., gotycka figura Madonny z 1 poł. XVI w., liczne rzeźby i obrazy od XIV do XVIII w. W skarbcu przechowuje się ok. 20 wspaniale haftowanych ornatów i innych szat liturgicznych z XVII i XVIII w. Przed kościołem stoi figura św. Norberta z XVIII w. Z dawnych murów otaczających zabudowania klasztorne pozostały fragmenty po wsch. i pn. stronie kościoła. Na wzniesieniu przy drodze do Gdańska wznosi się dawny kościół parafialny, wzniesiony w 1604 r. na miejscu starszego. Wyposażenie z XVII i XVIII w. Na położonym za Radunią cmentarzu, opodal drogi do Kościerzyny, znajduje się kaplica z 1754 r., wybudowana prawdopodobnie na miejscu XIII-wiecznej. Po opuszczeniu Żukowa pociąg mija zabudowania zakładu utylizacyjnego i przejeżdża nad jeziorkiem powstałym w związku ze zbudowaniem tamy, która spiętrzyła wody Raduni. Stąd w górę rzeki zaczyna się jedna z najpiękniejszych pieszych tras wycieczkowych Pojezierza Kaszubskiego —• słynny z uroku i ciekawej roślinności Jar Raduni. Pociąg na przestrzeni ok. 3 km biegnie tuż koło jaru i równolegle do linii kol. Gdynia — Kościerzyna, a następnie skręca ku zachodowi i przez wieś Dzierżążno (prewentorium dla dzieci zagrożonych gruźlicą, punkt wyjścia wycieczki pieszej do Babiego Dołu) podąża do Kartuz. 42 km Kartuzy (m. pow., 8100 mieszk., połącz, kol. przez Str. Piłę (17 km) i Osową (34 km) z Gdynią — 50 km, przez Somonino (8 km) z Kościerzyną — 33 km, połącz, aut. przez Klukową Hutę (25 km) z Kościerzyną — 43 km, przez Przodkowo (9 km) z Gdynią — 39 km, z Gdańskiem — 33 km, z Wejherowem — 45 km, hotel, szkolne schr., restaur., bar mleczny, st. benz.). Położone w sąsiedztwie kilku malowniczych jezior, pośród dużych obszarów leśnych, w silnie pofalowanej okolicy morenowej Kartuzy należą do najładniejszych miast województwa gdańskiego. Ze względu na urzekający pięknem krajobraz, ciekawą przeszłość i cenne zabytki sztuki odwiedzane są corocznie przez licznych turystów i letników. Teren, na którym rozciąga się miasto, zamieszkany był od paru tysięcy lat. We wczesnym średniowieczu mieścił się tu zapewne ośrodek władzy administracyjnej dla okolicy, a siedzibą zwierzchnika był gród na dzisiejszej Górze Zamkowej koło Jez. Cichego. Oparte na przekazach pisanych dzieje osady rozpoczyna- , ją się ok. 1380 r., kiedy rycerz pomorski Jan z Rusocina sprowadził z Pragi czeskiej mnichów kartuzów, którzy osiedli na przesmyku między jeziorami Klasztornym i Karczemnym. Wkrótce dzięki licznym nadaniom zgromadzili kartuzi olbrzymi majątek, wynoszący w XVIII w. 50 wsi, wiele jezior, kilka młynów, karczmy itp. W okresie wojny 13-let-niej oraz podczas najazdów szwedzkich posiadłości klasztoru niszczone były i rabowane. Zakonnicy, w większości Niemcy, nieprzychylni byli Polsce. W czasie wojny 13-letniej przeor Schnelle uknuł wraz z Krzyżakami plan napadu na Gdańsk, w związku z czym musiał opuścić Polskę. Wielkie dobra klasztorne skonfiskowane zostały przez Prusaków w 1772 r., a w 1826 r. w związku z kasatą konwent przestał istnieć. Z czasem większość zabudowań zarówno gospodarczych jak i mieszkalnych klasztoru rozebrano, a kościół po ostrych zatargach z ewangelikami zajęli katolicy na parafialny. Istniejąca przy klasztorze osada kaszubska rozwija się, zwłaszcza po roku 1818, od kiedy Kartuzy stały się siedzibą władz powiatowych. Zaczyna się stopniowa rozbudowa osiedla, które dzięki utworzeniu rynku i wytyczeniu ulic przybiera wygląd miasta. W 2 poł. XIX w. doprowadzono do Kartuz linie kol. z Pruszcza i Kościerzyny, a z pocz. XX w. połączono Kartuzy z Lęborkiem (1905 r.) oraz Wrzeszczem i Gdańskiem przez Kokoszki (1913 r.). W 1920 r. wracają Kartuzy do Polski i w trzy lata później uzyskują prawa miejskie. Wkrótce potem przekształcają się w żywy ośrodek kulturalny regionu kaszubskiego. Przez kilka lat wychodzi tu "Gazeta Kaszubska" z dodatkiem regionalnym "Kaszuby", których programem było "stać na straży polskości ziemi kaszubskiej". W 1. 1928—29 wydawana jest w Kartuzach dywersyjna gazeta "Przyjaciel Ludu Kaszubskiego", finansowana przez banki i firmy gdańskie. Na czele wszystkich poczynań mających na celu ożywienie regionu i przeciwstawienie się wpływom niemieckim stoi wybitny pisarz i działacz kaszubski Aleksander Majkowski, który w Kartuzach spędził ostatnie lata swego życia. Walki w 1945 r. przynoszą Kartuzom jedynie zniszczenie dworca kolejowego. Większą natomiast stratą dla miasta było zdewastowanie bezpośredniego połączenia z Gdańskiem, jakim była linia kol. przez Kokoszki. Zastępują ją dwie linie PKS. Kartuzy należą do najsłabiej uprzemysłowionych miast w woj. gdańskim. Czynna jest tu tylko fabryczka pomocy naukowych, tartak oraz Spółdzielnia Pracy im. Polskiego Października, produkująca meble i skrzynie. Istnieją nadto w Kartuzach liczne zakłady rzemieślnicze, ok. 300 drobnych gospodarstw rolnych, różnorodne placówki handlowe. Życie kulturalne reprezentowane jest przez kilka szkół, bibliotekę, kino i regionalne Muzeum Kaszubskie. Z rynku ul. T. Kościuszki i Gdańską na ul. Kościerską. Pierwszy dom po lewej stronie mieści znane Muzeum Kaszubskie. Jego zbiory ukazują kulturę regionu kaszubskiego, m. in. dawne narzędzia pracy używane w rolnictwie, rybołówstwie, rzemiośle itp. Sztuka ludowa Kaszub reprezentowana jest przez ceramikę znanych zakładów Necla z Chmielna i Meissnera z Kartuz, hafty, rzeźby z drzewa, wyroby z rogu, słomy, bursztynu, tkaniny, pyszne "złotogłowie" czyli stare, należące do unikatów czepce kaszubskie. Znajdują się tu nadto ciekawe instrumenty ludowe, przedmioty obrzędowe, malowane skrzynie i szelbiągi, obrazki na szkle itp. Po zwiedzeniu muzeum powrót na rynek. Z jego pd.-zach. narożnika przejść ul. Dworcową w kier. zach. do małego parku, w którym znajduje się kamienny obelisk z napisem "1382— 1882", ustawiony w 500-letnią rocznicę powstania osady. Idąc parkiem w prawo dochodzi się na pl. Brunona, skąd ul. ks. Ściegiennego należy udać się w kierunku Jez. Klasztornego. Przy ulicy tej, naprzeciw gmachu szkoły widać olbrzymi, ok. 500-letni jesion, który niestety kończy swój żywot. Nieco dalej, już nad jeziorem stoi kilka domków, powstałych z adaptacji dawnych budynków gospodarczych klasztoru.