Wczasy nad morzem

Nadmorskie Trasy Turystyczne

12 czerwiec 2012r.

TRASA . Elbląg — Frombork Wariant A. Elbląg — Milejewo (13 km)—•Pogrodzie (22 km)— Frombork (32 km) Trasa pokrywa się z linią PKS. Wyjazd z Elbląga ul. Armii Czerwonej w kierunku pn.-wsch. Po wyjeździe z miasta na prawo od trasy aż do wsi Dąbrowa widok na park leśny — Bażantarnię. 8 km Dąbrowa. Trasa biegnie po zboczu Wysoczyzny Elbląskiej. Na lewo i prawo roztaczają się malownicze, pokryte lasem wzniesienia i dolinki zraszane wodą bystrych potoczków. 11 km Piastowo. Stara osada wymieniana w XIII w. Przy drodze wznosi się dom podcieniowy z ok. 1800 r. W odl. 760 m na wsch. od wsi, na lewo od trasy wznosi się Góra Cwsiana (196,2 m npm.), na której stała dawniej wieża widokowa. Z jej wierzchołka roztaczał się wspaniały widok na położone dalej na pn. lesiste wzgórza, wśród których leży w sąsiedztwie osady Rako-wo kilka śródleśnych jezior. Z jezior -tych wypływa pełna uroku, przecinająca Bażantarnię a następnie w końcowym swym biegu miasto Elbląg rzeka Kumiela. Teren lasów i jezior rakowskich był od dawna licznie odwiedzany przez wycieczkowiczów niedzielnych z Elbląga. 13 km Milejewo. Duża wieś, bar, p-ta, położona u podnóża najwyższej kulminacji Wysoczyzny Elbląskiej — Góry Maślanej (197 m), na której w 1961 r. wzniesiono telewizyjną stację przekaźnikową. We wsi kościół gotycki z XIV w. Prastara osada Prusów. Przedwojenna nazwa Trunc wywodziła się prawdopodobnie z języka staropruskiego. Najstarsza wzmianka o wsi pochodzi z 1320 r. Ok. 20 lat wcześniej założyli tu Krzyżacy karczmę. Milejewo i Piastowo tworzyły w tym czasie jedną osadę. Przez całe wieki Milejewo było jedną z głównych osad Wysoczyzny Elbląskiej. Tu znajdował się do 1826 r. postój poczty. Drogę bitą z Elbląga do Królewca przez Milejewo zbudowano w 1 poł. XIX w. Po ostatniej wojnie następuje b. znaczny rozwój wsi. Otwarto Gm. Spółdzielnię SCh., dysponującą 2 magazynami, sklepem, barem, uruchomiono kasę spółdzielczą, ośrodek zdrowia, tuczarnię, spółdzielnię mleczarską, Państw. Ośrodek Maszynowy, jakiś czas czynna tu była rolnicza szkoła. W Milejewie odgałęziają się drogi na wsch. do Młynar i na zach. do Próchnika. 16 km Zajączkowo. Prastara osada grodowa Prusów. Resztki grodziska znajdują się ponad 1 km na pn. wsch. od wsi przy drodze, na skraju lasu, tuż koło głębokiego parowu. Grodzisko zniszczone zostało przy budowie drogi w 1816—19 r. W miejscu tym stoją 3 krzyże. Ustawił je w 1818 r. dróżnik, z pochodzenia Czech spod Pragi, Wacław Leopold, żołnierz pruski z czasów wojen napoleońskich. Koło tego miejsca na terenie grodziska utworzył Leopold małe założenie parkowe z altaną, schodkami prowadzącymi do źródełka w parowie, mostkami, zegarem słonecznym itp. W Zielone Święta gromadziła się tu ludność okoliczna. Pod koniec XIX w. zanikły te zwyczaje, pozostały jedynie wymienione krzyże na grodzisku. 18 km Huta. Wieś, w której zachował.się ładny dom podcieniowy, typu holenderskiego z ok. 1800 r. ,22 km Pogrodzie. Wieś, punkt leczniczy zwierząt, ośr. zdr., spółdz. mleczarska, p-ta. Kościół z 1885 r., w którym późnore-nesansowa kazalnica z 1650 r. Niegdyś staropruskie osiedle, lokacja krzyżacka w 1305 r. Wkrótce powstały tu 2 karczmy i 2 poł. XIV w. kościół. W 1369 r. w Pogrodziu odbyło się spotkanie w. mistrza krzyżackiego Winricha v. Kniprode z biskupem warmińskim dla załatwienia zatargów granicznych. W czasie burzliwej kłótni w. mistrz usiłował zasztyletować biskupa, którego uratowała jedynie interwencja któregoś z dostojników. Z pocz. XVI w. wybuchł o wieś spór między Elblągiem a biskupem warmińskim, decyzją króla polskiego w 1569 r. włączono wieś do starostwa tolkmickiego. W Pogrodziu odgałęzia się na pn. zach. droga do Tolkmicka (patrz wariant B). Przed Fromborkiem trasa mija płynącą w wąskiej dolince rzeczkę Narusę, uchodzącą 2 km niżej do Zalewu Wiślanego. 32 km Frombork (opis patrz trasa IV, str. 207). Wariant B. Elbląg — Łęcze <15 km) — Kadyny (21 km) — Tolkmicko (26 km) — Pogrodzie (31 km) — Frombork (42 km). Z Elbląga wyjazd ul. Armii Czerwonej. Minąwszy miasto trasa skręca w lewo na drogę do Łęcza. 12 km Próchnik. Wieś zamieszkana we wczesnym średniowieczu przypuszczalnie przez ludność polską, podległą książętom gdańskim. Pierwsza wzmianka z 1357 r. Koło wsi w lesie znajduje się wał grodziska nad parowem. W pobliżu duże głazy narzutowe. Gotycki kościół z XIV w., wieża z 1905 r., bogate wyposażenie z XVI—XVIII w. Rokokowy nagrobek przy kościele z 1844 r. Kilka domów podcieniowych z XVIII i 1 poł. XIX w. Ze wzgórka koło starego cmentarza prześliczny widok na okolicę. 15 km Łęcze. Wieś zamieszkana w średniowieczu przez ludność polską, podległą książętom pomorskim. Siady zamieszkania tego terenu pochodzą z 700—400 lat p.n.e. Lokacja wsi przez Krzyżaków nastąpiła w ,1299 r. Po wypędzeniu Krzyżaków teren ten podlega Elblągowi. Pód koniec XVI i w 1 poł. XVII w. mieści się tu stacja rezydującej w Elblągu Angielskiej Kompanii Handlowej. We wsi kilka dom ów podcieniowych, najstarszy nr 33 z XVIII w. Kościół z 1746 r., wieża z 1881 r., dzwon gdański z 1546 r. i rokokowa ambona. Najstarszy zabytek wsi — doskonale zachowane grodzisko znajduje się w lesie kilaset metrów na pn. zach- od kościoła. Z okolicznych wzniesień piękne widoki na Zalew Wiślany. Z Łęcza serpentynami zjazd po zboczu wysoczyzny. 21 km Kadyny. Staropruska osada grodowa. Pierwsza wzmianka z 1255 r. Krzyżacy zakładają tu duży dwór, który był siedzibą administracji rozległych dóbr. Po klęsce grunwaldzkiej odstępują majątek Janowi Bażyńskiemu, znanemu przywódcy Związku Pruskiego. Bażyńscy dzierżą dobra do 1613 r. Od 1899 r. należały one do cesarza Wilhelma II. Po wojnie w Kadynach mieści się Państw. Stadnina Koni. Koło wsi czynne są cegielnie. Czynna tu była niegdyś wytwórnia ceramiki artystycznej. Kadyny posiadają szereg cennych zabytków, m. in. grodzisko położone na wzniesieniu, dojście drożyną leśną z drogi koło wymienionej wytwórni ceramiki (obecnie nieczynnej). Na terenie grodziska ruiny barokowego kościoła i klasztoru Franciszkanów z 1745—49. Klasztor istniał tu od 1683 r. Później budynek zajęto na szkołę. Przy zabudowaniach gospod, majątku znajduje się kapliczka z 1680 r. i dwie kolumny-postumenty, na których ustawione były dawniej figury. Poniżej wzniesienia klasztornego, przy drodze rośnie olbrzymi, ok. 1000-letni dąb, zwany dębem Jana Bażyńskiego dla uczczenia przywódcy Związku Pruskiego, w XV w. właściciela Kadyn. Jego obw. wynosi ok. 11 m. W wypróehniałym i niedawno zamurowanym wnętrzu mogło się zmieścić 12 ludzi. W pobliżu znajduje się pałac, dawna rezydencja magnacka z XVII w., przebudowana z pocz. XX w. na siedzibę letnią cesarza Wilhelma II. Obok oranżeria z 1817 r. oraz kilka budynków mieszkalnych i gospodarczych z 1 poł. XIX w. 26 km Tolkmicko (opis patrz trasa IV, str. 205). Wyjazd z Tolkmicka uliczką wybiegającą z rynku w kierunku wsch. Na 28 km odgałęzia się od trasy w lewo droga do Chojnowa. W odl. 2 km przy tej drodze Chojnowo, wieś ładnie położona wśród lasów. Na pd. wsch. od wschodniego krańca wsi leży staropruskie grodzisko. Ok. 1,5 km na pn. zach. od wsi wysokie wzgórze (126,6 m npm.), z którego rozległy i piękny widok na okolicę. Znajdująca się tu widokowa wieża obalona została niestety w 1919 r. przez wichurę. Przy zach. wejściu do Chojnowa zachowała się sprzed wojny drewniana kapliczka o charakterze ludowym. 31 km Pogrodzie. 42 km Frombork. Wariant C. Elbląg — Eubno Wlk. (9 km) — Suchacz (17 km) — Tolkmicko (24 km). Trasa pokrywa się z linią pKS i biegnie przeważnie równolegle do linii kol. Elbląg — Tolkmicko — Braniewo. Wyjazd z Elbląga ul. Robotniczą a następnie Dzierżyńskiego. Po opuszczeniu miasta widać po lewej rzekę Elbląg, po prawej kilkadziesiąt metrów wysokie, malownicze zbocza Wysoczyzny Elbląskiej. 9 km łtubno Wlk. We wsi dawny barokowy dwór, piętrowy, przebudowany. Naprzeciw wsi, przed przyst. kol. skręca ku zach. droga prowadząca na teren Żuław. Po przeszło kilometrze dochodzi ona do koryta rzeki Elbląg. Tu na prawym birzegu stała do 1945 r. stara karczma z lat 1632—1637. W XVI w. stała w tym miejscu pierwotna karczma, był to budynek o charakterze obronnym, gdyż strzeżono tu wejścia nieprzyjacielskich statków z Zalewu Wiślanego do koryta rzeki Elbląg. W pierwszej połowie XVII w. teren ten o nazwie Ostróżeń objęła angielska SDÓłka handlowa (Grocers Livery Company). Wzniesiono okazały czteroszczytowy budynek tzw. "Dom Angielski", będący hotelem i zapewne kantorem żeglarzy i kupców brytyjskich. Później zmieniał często właścicieli. Dzięki istnieniu w budynku dużej i pięknej sali byl on wykorzystywany przez miasto do celów reprezentacyjnych. Między innymi przyjmowało tu miasto 18.XI.1711 r. cara Piotra Wielkiego. W 1945 r. zdobny sgraffitami i malowidłami gmach spłonął doszczętnie, tak że zostały jedynie mury. Około połowy XIV w. do tego miejsca sięgały wody Zalewu i w 1348 r. miasto Elbląg kosztem znacznej sumy 655 marek zbudowało przy pomocy drewnianych, wypełnionych kamieniami kesonów ujęcie ujścia rzeki Elbląg do Zalewu. Obecnie wskutek działalności akumulacyjnej wody ujście znajduje się ok. 1 km na pn. Ostróżeń leży w granicach wsi Nowakowo. Przy jej pn. krańcu, koło zakrętu drogi znajduje się dom podcieniowy typu holenderskiego z 1 poł. XIX w. ,14 km Nadbrzeże. 17 km Suchacz. Trasa biegnie ładną drogą między lasami i około 2 km za Suchaczem łączy się między wsiami Łęcze i Kadyny z trasą opisaną w wariancie B. TRASA 5. Tczew — Gardeja — (Grudziądz) Wariant A. Tczew — Malbork (18 km) — Sztum (33 km) — Kwidzyn (57 km) — Gardeja (72 km) — (Grudziądz). Na odcinku Malbork — Sztum i Kwidzyn — Gardeja trasa pokrywa się z liniami PKS. Trasa przecina środkową część Żuław w kierunku z zach. na wsch., biegnąc używaną od stuleci drogą prowadzącą z lewobrzeżnych obszarów Pomorza Gdańskiego na teren Dolnego Powiśla, a w średniowieczu do stolicy Zakonu w Malborku. W Malborku skręca na pd. i przez Sztum, Kwidzyn i Gardeję podąża do Grudziądza. Z Tczewa przecinając Wisłę trasa biegnie w kierunku pd.-wsch. 7 km Kończewice. Wieś, w której cenny gotycki kościół ze strzelistym, drewnianym hełmem. 9 km Gnojewo. Wieś spółdzielcza. Opuszczony kościół gotycki prawdopodobnie z XIV w., rozbudowany ok. 1500 r., wieża z 1854 r. Obok wsi przy drodze piękna gotycka kapliczka przydrożna z ok. 1500 r. Pod Malborkiem trasa przecina Nogat. 18 km Malbork (opis patrz trasa II, str. 175). Z Malborka wyjazd ul. Roli Żymierskiego. 24 km Gościszewo. W Gościszewie w prawo odgałęzia się droga do odległego o 3 km majątku Węgry, koło którego znajduje się rezerwat wąwóz Węgry ze starodrzewem i roślinnością stepową. U wstępu do wąwozu grodzisko. W 1961 r. odkryta została w Węgrach osada z okresu rzymskiego (X—IV w.). * 33 km Sztum (opis patrz trasa II, str. 187). 38 km Sztumska Wieś. 41 km Nowa Wieś. W odl. 1,5 km na zach. od Nowej Wsi, nad Postolińską Strugą grodzisk o. Za Nową Wsią trasa aż do wsi Brachlewo biegnie przez las. 49 km Brachlewo. Przed st. kol. odgałęzia się droga do odległej ok. 8 km wsi Janowo nad Wisłą. Ok. 3 km na jzach. od Brachlewa, w wiosce Bystrzec zachował się gotydki dwór z dobudowanymi w XVII w. wieżami, ostatnio odrestaurowany. 52 km Tychnowy. Stara polska osada wzmiankowana w XIII w. We wsi stary wiejski szpitalik z XIX w. Cenny kościół gotycki z XIV w., sklepienie z końca XVI w. 57 km Kwidzyn (opis patrz trasa II, str. 191). Po opuszczeniu Kwidzyna trasa biegnie szosą grudziądzką wśród ładnego krajobrazu. 72 km Gardeja. Tuż za Gardeją trasa opuszcza teren województwa gdańskiego i biegnie do Grudziądza. Wariant B. Tczew — Czarlin {5 km) —• Gnojewo (15 km) — Biała Góra (28 Inn) — Janowo (57 km) — Korzeniewo (66 km) — Kwidzyn (72 km). Na trasie miejscowości posiadające zabytki lub ciekawą przeszłość, nadto atrakcyjne krajobrazy, rezerwaty przyrody, ślady wielowiekowej działalności człowieka przy regulacji Wisły. Z Tczewa wyjazd w kierunku pd. 5 km Czarlin. Trasa skręca na wsch. na drogę biegnącą do Malborka i przecina Wisłę koło Knibawy. 15 km Gnojewo. 2 km dalej trasa skręca na pd.-zach. i biegnie przez pd. część delty Wisły koło wsi Str. Kościelnica, lokowanej w 1323 r. na terenie polskiej osady "Ossyn" — Osin. We wsi gotycki kościół z bogatym wyposażeniem gł. z XVII i XVIII w. Gotycki kościółek wznosi się w następnej wsi Miłoradz, lokowanej w 1321 r. przez Krzyżaków na miejscu starszej słowiańskiej osady. Bogate wyposażenie gotyckie, renesansowe, barokowe i rokokowe, m. in. dzwon z ok. 1400 r. o niezwykle pięknym brzmieniu. W odl, 4 km na zach. wieś Mątowy Mł. nad Wisłą. Zachowały się resztki dworu krzyżackiego w postaci fragmentów potężnego muru gotyckiego, obok dom z 1776 r. We wsi Mątowy Wlk. cenny, może najstarszy, żuławski kościół gotycki, pierwotnie ryglowy, później obudowany cegłą z bogatym wyposażeniem, pochodzącym z XIV— XVIII w. Z Miłoradza trasa dochodzi po 6 km do wału wiślanego (nie zbaczać w lewo do wsi Pogorzała) i następnie przez 5 km biegnie wzdłuż jedynego dziś na terenie delty Wisły lasu. Jest to rezerwat Mątowski Las o pow. ok. 150 ha z licznymi gatunkami drzew liściastych i gęstym podszyciem, rosnący w widłach Wisły i Nogatu. Po wyjeździe z lasu widać po lewej wykopany ok. poł. XIX w., ponad 2 km długi kanał, który stanowił jakiś czas sztuczne odgałęzienie Nogatu po zamknięciu naturalnego koryta. Trasa biegnie dalej wzdłuż kanału i następnie koło wału wiślanego skręca w lewo na tamę, którą zamknięto w pocz. XX w. wlot do kanału, leżącego na terenie wsi Piekło. Jest to stara polska osada. Jej mieszkańcy przetrwali okres germanizacji zachowując język i poczucie narodowe. We wsi wzniesiono w 1937 r. jakby pomnik tej wierności polską szkołę staraniem miejscowej ludności i Macierzy Szkolnej w Gdańsku, gdyż wieś należała do Wolnego Miasta Gdańska. Po 3 km dalszej jazdy trasa mija obecne połączenie Nogatu z Wisłą.