Wczasy nad morzem

Kołbacz

03 wrzesień 2013r.

Kołbacz - pocysterski zespół klasztorny Wieś Kołbacz położona jest w dolinie rzeki Płonia z rozlewiskami jezior Żelewo, Zaborsko i Płonno. To płytkie eutroficzne jeziora o głębokościach 2,5-3,0 m. Otacza je płaska równina okalająca od zachodu zbiornik jeziora Miedwie. W rejonie Kołbacza występują bogate złoża kredy jeziornej (Dębina, Żelewo). Tu też znajduje się (Żelewo) stacja ujęcia wód dla zaopatrzenia Szczecina. W 1176 r. sprowadzeni zostali do Kołbacza cystersi z Esrom w Danii słynący - oprócz surowej reguły - z samowystarczalności i umiejętności zagospodarowywania terenów, a tym samym propagowania kultury agrarnej i chrystianizacji. Budowę kościoła (160) - pierwszego całkowicie ceglanego kościoła na Pomorzu Zachodnim - rozpoczęto w stylu romańskim w XIII w., ukończono pod koniec wieku XIV w stylu gotyckim. Od strony południowej przylegały do niego zabudowania klasztorne, z których zachowały się relikty - fundamenty. Poza tym dom konwer-sów w skrzydle zachodnim, dom opata, a nieco dalej jedyna w Polsce gotycka stodoła (XV w.). Romańskie kolumny z kapitularza lub refektarza z ciekawie rzeźbionymi głowicami oglądać można w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Kościół w Kołbaczu był miejscem pochówku kilku książąt z dynastii Gryfitów. Cystersi pełnili też dla Gryfitów funkcje dyplomatyczne - poselstwa, umowy. Po reformacji dobra klasztorne uległy sekularyzacji, klasztor wykorzystywano jako siedzibę książęcą. Nawa główna kościoła zamieniona została na magazyn, nawy boczne rozebrano. Obecnie do celów sakralnych użytkowane jest prezbiterium i transept (nawa poprzeczna). Pozostałą część kościoła próbuje się rewitalizować (wystawy, koncerty, spotkania itp.). W Kołbaczu - w sąsiedztwie opactwa - zgromadzono kilka głazów narzutowych m.in. tzw. kamień miedwiański (diabelski) wyłowiony z wód jeziora Miedwie. Faseta - termin stosowany w budownictwie i jubilerstwie, oznacza ukośne ścięcie krawędzi - zwykle wypukłej, ale we wnętrzach także wklęsłej -pomiędzy ścianą i sufitem; mogła być miejscem występowania dekoracji malarskiej; Kartusz - ozdobne obramowanie pola - tarczy herbowej, tablicy inskrypcyjnej itp; zwykle owalny, ale bywa sercowaty lub prostokątny; wykonywany w różnych materiałach i technikach; popularny motyw dekoracyjny w sztuce europejskiej XV-XIX wieku. Eutroficzny - żyzny, obfitujący w substancje pokarmowe. Kapitularz - jedno z pomieszczeń klasztoru, służące do zebrań zakonników, zwykle usytuowane we wschodnim skrzydle zabudowań klasztornych, w sąsiedztwie prezbiterium; w okresie gotyku kapitularze często wyróżniały się bogatym wystrojem i sklepieniem krzyżowo-żebrowym wspartym na jednej lub kilku kolumnach; inne znaczenie: sala zebrań kapituły zakonników. Refektarz - sala jadalna w klasztorze, sytuowana zwykle w skrzydle najbardziej oddalonym od kościoła. Sekularyzacja - zeświecczenie. Równina Pyrzycka Równina Pyrzycka (równina zastoiskowa) o wysokości 30-40 m n.p.m. utworzona w miejscu funkcjonowania rozległego zbiornika jeziornego u schyłku ostatniej epoki lodowcowej (15-12 tys. lat temu). To tu występują najbardziej żyzne gleby na terenie całego województwa zachodniopomorskiego (tzw. czarne ziemie pyrzyckie). To tu od blisko 8 tysięcy lat rozwijało się osadnictwo i uprawa roli. W rejonie miejscowości Brzesko zmienia się morfologia terenu, wjeżdżamy na obszar wysoczyzny o wysokości od 60 do 80 m n.p.m. Powierzchnię terenu budują gliny i piaski lodowcowe tworzące krajobraz falistej wysoczyzny moreny dennej. Pyrzyce Stolica „spichlerza Pomorza Zachodniego" - do 1945 r. posiadały idealnie zachowany kompletny zespół obwarowań (długości 2250 m), obecnie częściowo zrekonstruowany i nadal uważany za jeden z najlepiej zachowanych. Od końca XIII w. po lokacji miasta otrzymywały prawo budowy murów z bramami i basztami. Baszty były najczęściej prostokątne, czasem półokrągłe, początkowo otwarte od wewnątrz (tzw. półbaszty albo baszty łupinowe), podobnie jak czatownie. Najczęstszym typem była brama wieżowa ze szczytami i dekoracją blendową (161). Mogła być szeroka i niska lub zbudowana na planie prostokąta, a w wyższych kondygnacjach ośmioboczna lub cylindryczna. W Pyrzycach występują wszystkie wymienione typy, także czatownie (podobne przykłady znaleźć można w Stargardzie, Lipianach, Chojnie, Trzebiatowie, Gryficach). Do dziś zachowały się baszty: Sowia (162), Prochowa, Lodowa, Pijacka, Mnisza. Pomimo zniszczenia niemal 90% zabudowy w obrębie miasta zachował się kościół NMP (dawniej św. Maurycego) - gotycki, trójnawowy, z obejściem wokół prezbiterium, surowy wewnątrz po odbudowie w latach 1958-75. W pobliżu murów znajduje się dawna szpitalna kaplica św. Ducha -gotycka, obecnie siedziba biblioteki. Poza obrębem starego miasta warto odwiedzić studzienkę (163) na miejscu źródła św. Ottona, przy którym chrzcił on pyrzyczan w 1124 r. na zaproszenie Bolesława Krzywoustego i przy wsparciu księcia pomorskiego Warcisława (pierwszego ze znanych Gryfitów). Obudowę studni projektował wybitny XI-X-wieczny architekt berliński Karl Friedrich Schinkel, wzorując ją na baptysterium Konstantyna w Rzymie. Wśród atrakcji kulturalnych miasta słynne są Pyrzyckie Spotkania z Folklorem - coroczna impreza z trzydziestoletnią już historią odbywająca się pod koniec maja.