Wczasy nad morzem

Gatunki ryb

28 maj 2012r.

Gatunki — łowiska — sezony. Warunki środowiska bałtyckiego jako morza słonawego bardzo ograniczają możliwości połowów o dużym asortymencie gatunków. Niemniej skład ten jest o tyle urozmaicony, że obejmuje ryby morskie, słodkowodne oraz wędrowne, podczas gdy w Morzu Północnym masowo poławiane są prawie wyłącznie gatunki morskie. Do morskich ryb poławianych na Bałtyku należą: śledź, szprot, dorsz, kilka gatunków płastug oraz niektóre inne o mniejszym użytkowym znaczeniu, jak makrela, belona, węgorzyca. Z wędrownych spotyka się tutaj łososie, węgorze oraz mniej ważne pod względem gospodarczym, które można określić jako półwędrowne, słonawowodne, np. alozę, sieję bałtycką, stynkę. Ponadto poważną przymieszkę w rybołówstwie bałtyckim tworzą ryby słodkowodne, zasiedlające najbardziej wysłodzone rejony Bałtyku jak Basen Botnicki oraz tak bardzo charakterystyczne dla naszego morza przybrzeżne wody zatok i zalewów. Do gatunków tych należą: okoń, sandacz, szczupak, płoć, wzdrę-ga, certa, lin, karaś, miętus, sum, ukleja i inne. Wprowadzają one dosyć znaczne urozmaicenie w ubogi pod względem jakościowym asortyment ryb użytkowych, lecz pod względem ilościowym nie tworzą znaczniejszej pozycji, same bowiem połowy dorsza, śledzi i płastug, a więc gatunków morskich, w ogólnych połowach całego Bałtyku, wynoszących około 400 tys. ton rocznego odłowu, tworzą jakieś 80%. W naszym zaś rybołówstwie bałtyckim (około 70 tys. ton rocznie) 73, a w pewnych latach nawet więcej stanowią połowy dorsza. Dominują więc na Bałtyku połowy gatunków morskich. Do głównych typów łowisk znajdujących się w zasięgu naszej eksploatacji należy zaliczyć głębie: Bornholmską, Gdańską, Gotlandzką, gdzie w związku z bardziej słoną wodą ryby morskie — dorsze i flądry — skupiają się na tarło; natomiast stoki, okalające Głębię Bornholmską i Gdańską, oraz Rynna Słupska (40—80 m) są żerowiskiem śledzia i dorsza. Płycizny (0—40 m), będące żerowiskiem fląder, w pewnych miejscach stanowią tarliska śledzi (np. południowe brzegi Zatoki Gdańskiej, cypel Helu, Zatoka Pomorska). Wreszcie prześwietlone górne wody tworzą łowiska ryb pełagicznych: łososi, śledzi, makreli, a także tarliska szprota. Zalewy: Szczeciński i Wiślany mają łowiska ryb słodkowodnych oraz wędrownych, w minimalnym stopniu morskich (śledzie w pewnych okresach występują w Zalewie Wiślanym). Celem uzyskania bardziej skutecznej prognozy dla rybołówstwa dzieli się obszar południowego Bałtyku na kilkanaście rejonów łowiskowych, które obejmują tylko co scharakteryzowane główne typy łowisk w układzie pionowym, oparte na skupiskach tarłowych lub żerowiskowych najważniejszych gatunków. Znamienną cechą rybołówstwa na Bałtyku jest okresowość połowów, wynikająca z sezonowości zjawisk klimatycznych, hydrograficznych i biologicznych, zależnych od położenia morza w strefie umiarkowanej chłodnej (bo-realnej). Dorsz w miesiącach zimowo-wiosennych skupia się na głębiach dla rozrodu i wtedy to, w pierwszym półroczu, uzyskuje się przeciętnie 70% rocznej masy połowowej tego gatunku. W drugiej, ciepłej połowie roku rozprasza się dorsz za żerem. Śledzie przeważnie łowi się wiosną i je-, sienią, kiedy skupiają się w większe ławice na tarło. Połowy szprota przypadają na miesiące wiosenne. Flądry 126 żerują przy brzegach w ciepłej porze roku, dając zwyżki w połowach zwłaszcza na jesieni. Ciepłowocłna makrela zjawia się w niewielkich ilościach w lipcu i sierpnia. Węgorze ciągną na tarło do Atlantyku — gorącego z końcem lata i w jesieni. Łososie, płynąc z północy, zbliżają się do naszych południowych brzegów poczynając od listopada i tu pozostają do wiosny. W pierwszej połowie roku połowy są przeciętnie dwukrotnie większe niż w drugiej, a dotyczy to połowów gatunku najważniejszego ze względu na masę — dorsza, zimowo-wiosennych połowów łososia oraz wiosennych połowów śledzia i szprota. Siedź bałtycki jest drobniejszy niż oceaniczny i w zasadzie nie przekracza dwudziestu kilku centymetrów długości. Odmiana z rejonów północnych jest jeszcze mniejsza i nie ma nawet 20 cm. U naszych brzegów mamy kilkanaście odmian, które sprowadzić można do dwu zasadniczych, odbywających tarło w różnych sezonach, ponieważ do rozrodu "wymagają fóżnych warunków termicznych. Tarło rasy wiosennej, chłodnowodnej odbywa się w temperaturze 6—8", rasy jesiennej — w temperaturze 13—14°. Ikra denna przylepia się do przedmiotów podwodnych. Obie rasy różnią się także szybkością wzrostu i rozmiarami. Wiosenna, której gonady dojrzewają przez zimę, przechodzi wczesny rozwój w ciepłej porze roku. Ma szybki wzrost i nie osiąga takich rozmiarów jak śledzie rasy jesiennej. Obie rasy, przemieszane w czasie wędrówek odżywczych, separują się na okres tarła w ławice rozrodcze, złożone z osobników jednej rasy i zbliżonych wiekiem. Wzrost i dojrzałość płciową śledź bałtycki osiąga przeciętnie po 3 latach. Poławiany bywa sieciami stawnymi (mancami) na wodach płytkich, włokami — na głębszych i w większych skupieniach. Szprot, o rozmiarach 10—13 cm, ma płetwy brzuszne wysunięte ku przodowi oraz ostre, do przodu skierowane łuski na kancie brzucha — po czym go łatwo można odróżnić od młodego, tej samej długości śledzika. Zjawia się u naszych brzegów jesienią i pozostaje do wiosny Szprot stroni od wód zimnych, zimą skupia się w wodach przydennych — cieplejszych. Jego występowanie w Bałtyku, Morzu Północnym oraz bliskich jego odmian w morzach Śródziemnym, Czarnym i Adriatyku wskazuje na zasięg leżący między bardziej północnym zasięgiem śledzia a południowym sardynki. Tarło pelagiczne odbywa się w maju, czerwcu i lipcu w temperaturze 8—12° w wodach górnych, a ikra pelagiczna, wydalana porcjami, nie jest lepka. Mięso szprota, smaczne i wysoko cenione, zawiera więcej tłuszczu niż mięso śledzia.